حفظ توانمندي هسته‌اي و آمادگي براي مذاكره؛ نسخه مطلوب تهران/ خروج از NPT هزينه‌زا است
تهران-ايرنا- عضو هيأت علمي دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران گفت: «استراتژي هجينگ» انعطاف راهبردي براي ايران ايجاد مي‌كند و امكان بازگشت به مسير گفت‌وگو و مذاكره با اروپا را در شرايط متغير بين‌المللي فراهم مي‌سازد. اين استراتژي، برخلاف رويكرد منفعلانه، شامل اقدامات پيشگيرانه و موازنه تهديد است و توان ايران را براي واكنش هوشمندانه در برابر تحولات بين‌المللي تيم ملي آمريكا حفظ مي‌كند.
به گزارش سياست خارجي ايرنا، سه كشور اروپايي عضو برجام (تروئيكاي اروپايي) با فعال‌سازي مكانيسم «اسنپ‌بك»، تحركي ديپلماتيك عليه جمهوري اسلامي ايران را كليد زدند؛ اقدامي كه نه تنها بر روابط دوجانبه تهران و اروپا سايه افكنده، بلكه بار ديگر ظرفيت و محدوديت‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل را نيز به چالش كشيده است. اين اقدام، در حالي صورت مي‌گيرد كه اروپايي‌ها مدعي‌اند هدف اصلي آن جلوگيري از پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران و بازگرداندن نظارت كامل بين‌المللي است، اما ناظران بر اين باورند كه بازي سياسي و تلاش براي نزديكي با واشنگتن و بازسازي جايگاه خود در معادلات منطقه‌اي نيز از انگيزه‌هاي پنهان اين كشورهاست.
در كمتر از ۳۰ روز آينده، تهران و تروئيكاي اروپايي در نقطه حساسي قرار دارند؛ از يك سو، اروپا مي‌كوشد با اعمال فشار حداكثري، ايران را به بازگشت به مذاكرات و محدود كردن برنامه هسته‌اي وادار كند و از سوي ديگر، ايران ضمن حفظ حقوق قانوني خود، بر رويكرد استراتژي «هجينگ» يا موازنه تهديد تاكيد دارد تا ضمن انعطاف‌پذيري ديپلماتيك، از منافع ملي و ظرفيت‌هاي هسته‌اي صلح‌آميز خود دفاع كند. اين تقابل و فضاي عدم اعتماد متقابل، تعيين‌كننده روند مذاكرات و تصميم‌گيري‌هاي بين‌المللي در ماه‌هاي پيش رو خواهد بود و مي‌تواند سرنوشت برجام و سياست خارجي اروپا در منطقه را رقم بزند.
براي بررسي اين موضوع با ركسانا نيكنامي، عضو هيأت علمي دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران گفت‌وگو كرديم.
اروپا با چه هدفي در نهايت تصميم به فعال سازي اسنپ بك گرفت يا چه عواملي در فعال سازي بند حل و فصل اختلافات در اين مقطع زماني تاثيرگذار بود؟
فعال سازي مكانيسم اسنپ‌بك عاملي بود كه هم تحت تأثير عوامل داخلي اروپا و هم عوامل بين‌المللي شكل گرفت. اروپايي‌ها خود اعلام كردند كه دو هدف اصلي براي فعال‌سازي اين مكانيسم داشتند. هدف اعلامي، جلوگيري از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي بود؛ آن‌ها اين اقدام را حركتي پيش‌دستانه در راستاي سياست‌هاي نظام عدم اشاعه مي‌دانستند و معتقد بودند ايران تهديدهايي ايجاد كرده و همكاري خود با آژانس را محدود كرده، يا مسائل احتمالي مانند خروج از معاهده NPT مطرح بوده است.
فعال‌سازي اسنپ‌بك هزينه‌زا بود و نشان‌دهنده خطاهاي محاسباتي اروپايي‌ها بود. اين تصميم، اگرچه فرصت سياسي و رسانه‌اي براي اروپا فراهم كرد، اما نتوانست واكنش مورد انتظار در رفتار ايران ايجاد كند و به وضوح نشان داد كه اروپا در تحليل شرايط و واكنش‌هاي ايران دچار خطاي محاسباتي شده بود.با اين حال، عوامل ديگري نيز اهميت داشتند كه كمتر به آن توجه شد. فعال‌سازي مكانيسم اسنپ‌بك فرصتي بود تا اروپا جايگاه خود را در مسائل خاورميانه بازسازي كند، چرا كه پيش از اين، نقش ميانجي‌گري اروپا در تعاملات بين آمريكا و ايران كمرنگ شده بود و مواضع انفعالي آن‌ها در مسئله غزه نيز باعث حاشيه‌رفتن آن‌ها شده بود. الان اروپا با فعال كردن اسنپ‌بك نشان داد كه همچنان سياست خارجي فعالي دارد و سيگنالي به آمريكا، به ويژه دولت ترامپ، ارسال كرد تا همراهي خود را نشان دهد و روابط ديپلماتيكش را تقويت كند. علاوه بر اين، اروپا نياز داشت افكار عمومي داخلي و بين‌المللي را راضي كند، زيرا پس از جنگ اوكراين نگاه افكار عمومي اروپا نسبت به ايران خصمانه شد و دولت‌ها براي حفظ مشروعيت مردمي تحت فشار بودند تا پاسخي قاطع به ايران بدهند.
زمان‌بندي نيز نقش مهمي داشت؛ اروپايي‌ها ترجيح دادند پيش از رياست دوره‌اي روسيه در شوراي امنيت اين اقدام را انجام دهند تا مسير تصميم‌گيري دشوار نشود. روسيه توان مانع‌تراشي كامل ندارد، اما مي‌توانست مسير را پيچيده كند، و اين عوامل اروپايي‌ها را سوق داد تا اين اقدام را در زمان مشخص خود، پيش از هر بحث تمديد يا اقدامات ديگر، انجام دهند.
آيا اين اقدام تبعاتي نيز براي اروپا خواهد داشت؟
از منظر اقتصادي، فعال‌سازي مكانيسم هيچ هزينه‌اي براي اروپا نداشت، زيرا ايران نقشي در زنجيره تأمين انرژي اروپا ندارد و بازار نفت و مبادلات اقتصادي اين كشورها تحت تأثير قرار نمي‌گيرد. بنابراين، از منظر اقتصادي، اين تصميم به نفع اروپا بود و هيچ ضرري براي آن‌ها ايجاد نكرد.
برچسب: ،